"Уҡырға ингәнен белмәй ҙә ҡалдыҡ"

Ҡайһы ата-әсә балаһының үҙенән яҡшыраҡ тормошта йәшәүен, аҡсалы эштә эшләүен, һәйбәт һөнәр һайлауын теләмәй икән? Артистар ғаиләһендә тәрбиәләнгән, бәләкәйҙән үк шул мөхиттә үҫкән балалар, ғәҙәттә, ата-әсәһе юлынан китә. Фәриҙә менән Фидан Ғафаровтан, һеҙҙең ярҙам менән Азамат театр артисы булырға уҡығандыр, тип һорағас, икәүләшеп: «Сәнғәт институтына уҡырға ингәнен белмәй ҙә ҡалдыҡ», – тип яуапланылар. «Мин гастролдәргә сығып киткәйнем, – тип хәтерләй ул көндәрҙе Фидан Сафа улы. – Ҡайтҡас, әсәһе сер итеп кенә ул институтҡа уҡырға кергән, ахыры, тип әйткәс, минең өсөн көтөлмәгән, әммә һөйөнөслө хәбәр булды. Бәләкәй саҡта йырларға яратыуын күреп, уға «Гармония» тигән шәп магнитофон алып бирҙем. Азамат көндәр буйы шуға ҡушылып, ҡулдарын болғай-болғай йырлап йөрөргә яратты. Үҫә төшкәс, йырлағанын күргән булманы, шуға ла уҡырға ингәнен белгәс, артист була алыр микән, тип бер аҙ шикләнеп тә ҡуйғайным. Хәҙер хаҡлы ғорурлана алабыҙ, минән дә уҙҙыра...»

Сәнғәт институтының театр бүлегендә уҡыған Азамат тәүҙә Өфө «Нур» татар театрында сынығыу ала. Ә хәҙер егерме йылдан ашыу инде ул – М.Ғафури исемендәге башҡорт академия драма театрында әйҙәүсе артистарҙың береһе. Элек атаһы башҡарған ролдәрҙә булһынмы, «Аттила», «Салауат», «Ғәйепһеҙҙән ғәйеплеләр», «Әкәмәтле һөйөү» спектаклдәрендә үҙенсәлекле образдар тыуҙырып, күптән тамашасы һөйөүен яулаған артист. «Илшат Йомағоловтың «Нәркәс»ендәге Тимурбулатты минән дә оҫтараҡ уйнаны», – ти Фидан Ғафаров, шатланыуын йәшермәйенсә. Тамашасылар уның Мостай Кәримдең «Айгөл иле»ндәге Ричард, Флорид Бүләковтың «Шайморатов генерал» спектаклендәге Морат, Островскийҙың «Аҡ ҡанатлы хыялым» («Таланты и поклонники») спектаклендә Петр Мелузов образдарын да яратты. Халыҡ яратыуы уға «Башҡортостандың атҡаҙанған артисы» исемен алып бирҙе. Салауат Әбүзәровтың «Хыялый» әҫәрендәге Сәлим образы Азаматҡа йәнә уңыш килтерҙе. Стәрлетамаҡ ҡалаһында уҙған театр фестивалендә ул «Иң яҡшы ир-ат роле» призына лайыҡ булды.

Азамат та, атаһы әсәһенә ғашиҡ булған кеүек, Алһыуҙы бер күреүҙә оҡшата һәм уны үҙенә ҡаратыу юлын эҙләй башлай. Тик ҡыҙҙың иғтибарын тиҙ генә яулармын тип уйлап, яңылыша егет. Алһыу уның бар тәҡдимдәрен дә кире ҡаға. Әллә Азаматтың сәменә тейә ҡыҙҙың был ҡылығы, бер аҙ «дошманлашып» та йөрөйҙәр әле. Әммә егеттең маҡсатсанлығы, «сыбар йөрәк» булмауы еңә: студент ғаиләһе барлыҡҡа килә. Был ваҡытта йәштәрҙең береһенә егерме, икенсеһенә егерме бер йәш кенә була. Матур ғаилә ҡороуҙа, Азамат фекеренсә, ата-әсәһе үрнәге (улар янында йәш ғаилә дүрт йыл йәшәй), атаһының кәңәштәре, әсәһенең сабырлығы, тоғролоғо һәм яратыуы ярҙам иткәндер. Ғөмүмән, Азамат ғаилә татыулығында, ныҡлығында ҡатын-ҡыҙға ҙур роль бүлә. Әсәһенең үҙен бөтә булмышы менән ғаиләгә бағышлауын батырлыҡҡа тиңләй. Алһыуҙы ла шул ролдә бик күргеһе килһә лә, яратҡан эшенән айырыуҙы егетлеккә һанамай. Азамат өсөн әсәһе – ҡатын-ҡыҙ идеалы. Әйткәндәй, Алһыуҙы ул «әсәйемә ныҡ оҡшаған», ти.

Үҙебеҙ булдырабыҙ, үҙ көсөбөҙ менән тигән принципта йәшәйҙәр йәштәр. Ғафаров фамилияһына ышыҡланмаҫ өсөн Алһыу үҙ фамилияһында – Ғәлина булып йөрөмәй микән әле?! Ул тыуҙырған образдар ҙа тамашасыларҙа онотолмаҫ тәьҫораттар, тәрән кисерештәр ҡалдыра. Шундайҙарға «Айгөл иле»ндә – Айгөл, «Хушығыҙ, хыялдарым»да – Гөлнәрисә, «Хыялый» спектаклендә Йондоҙ образдары инә. Бынан тыш актриса «Алдан түләйем», «Юлдарым, һағышлы моңдарым», «Салауат» спектаклдәрендә лә сағыу образдар тыуҙырҙы. Алһыу Ғәлинаның ижады ла Башҡортостандың атҡаҙанған артисткаһы исеме менән ҙурланған.

Был мөхәббәтле парҙың «Яратыу гонаһмы?» (Туфан Миңнуллин) спектаклендә һөйәркәләр образын бергәләп тыуҙырыуы тамашасыға айырыуса көслө тәьҫир итә.

Ишеткән бар: ирле-ҡатынлы артистарға роль өйрәнеү еңел инде ул, эшкә бармайынса ла, өйҙә генә репетиция яһап була, йәнәһе. Ә Алһыу менән Азамат ҡына ҡәтғи принципта: өйҙә эш тураһында ләм-мим, ә инде эштә – шәхси проблемаларға урын юҡ!

Фидан Ғафаровтың үҙ театры

– Халыҡ, Фидан Сафа улы, Һеҙҙе спектаклдәрҙә юғалтты. Нурия Ирсаева менән парлы ролдәрегеҙҙе лә һағына.

– Эйе, Нурия менән бергә башҡарған образдарҙы ла, үҙебеҙҙе лә халыҡ һәр ваҡыт яратты. Һуңғы йылдарҙа беҙҙең дуэтты юҡһыныуҙарын иҫәпкә алып, «Йәшлектәргә бер ҡайтайыҡ әле» тигән театрлаштырылған тамашалар менән сығыш яһаныҡ. Йыл һайын яңы йырҙар өҫтәп, ҡабатлап торабыҙ.

– Ул тамашаларҙа Һеҙҙең яҙмышҡа, тормошҡа бағышланған йырҙар ҙа яңғырай.

– Һуңғы ваҡытта мин бит шиғырҙар яҙыу менән мауығып киттем. Уларҙы Фәриҙә апайыңдан башҡа бер кемгә лә уҡытҡаным юҡ ине. Әммә ҡайһы берҙәре үҙҙәре үк мине йырға һал, тип тора. Шундайҙарҙың бер нисәһенә композиторҙарҙан көй яҙҙырып алдым. Улым Азамат менән башҡарған «Бер-беребеҙҙең ҡәҙерен беләйек» тигәнен айырыуса яратып йырлайбыҙ. Тамашасы ла оҡшатты.

Эйе, һуңғы йылдарҙа Фидан Ғафаровтың улы Азамат, килене Алһыу Ғәлина менән театрлаштырылған тамашалары бик популяр булып китте. Халыҡ бер юлы яратҡан артистарын да күрә, яратҡан йырҙарын да тыңлай. Фидан Ғафаров үҙ театрына йәштәрҙе лә йәлеп итә. Айгөл Һағынбаева, Дамира Сәйетова, Айгөл Ғабдуллина – Фидан театрында танылыу алған таланттар.

Фидан Ғафаровтың ғаиләһе йәй айҙарында тыуған ауылы Яңы Уртайҙа йәшәй. Муйыл ағастарына күмелеп ултырған атай йортоноң киң тәҙрәләре Ағиҙел йылғаһы ярына йәйелгән туғайҙарға ҡарай. Ихатанан уҡ гөл-сәскәле, емеш-еләкле баҡса башлана, ял итеү урыны ҡунаҡтарҙы үҙенә саҡырып тора. Шуға ла был йорттан кеше өҙөлмәй. Фәриҙә ханым ауыл халҡы менән әллә ҡасан дуҫлашып, туғанлашып бөткән. Кәзә һөтө, тауыҡ йомортҡаһы, ҡыҫҡаһы, ауылдың һый-ниғмәттәрен күтәреп әле береһе, әле икенсеһе хәл белергә инеп кенә тора икән.

– Ялдарығыҙҙы ҡайҙа һәм нисек үткәрәһегеҙ? – тигән һорауға, Фидан Сафа улының күҙҙәре осҡонланып китте.

– Атай-әсәйҙәр мираҫ итеп ҡалдырған төп нигеҙ беҙҙең өсөн барлыҡ шифаханаларҙан да яҡшыраҡ. Фәриҙә апайың менән йәйҙәребеҙҙе шунда үткәрәбеҙ. Әлеге ваҡытта улыбыҙ Азамат минең тыуған нигеҙгә терәп, өр-яңы ҙур йорт һалыу менән мәшғүл. Эҫе селләләрҙә Ағиҙел йылғаһының һалҡынса һауаһы асыҡ тәҙрәләрҙән туп-тура беҙҙең өйгә тула. Ә һандуғас һайрауы! Көтөүсенең сыбыртҡы тауышы, малҡайҙарҙы һүгә-һүгә ҡыуыуына ҡәҙәр бер ләззәт бирә. Ә инде барлыҡ туғандар йыйылһа, балалар, ейән-ейәнсәрҙәр ҡайтһа – күңелдәр рәхәт бер тулҡында тирбәлә. Усаҡ яғып, ҡаҙанда аш бешереп ашау бала саҡҡа, йәшлеккә, бесән сапҡан туғайҙарға алып ҡайтҡан кеүек. Ейән-ейәнсәрҙәребеҙгә ҡарап ҡына үҙебеҙҙең инде олатай-өләсәй икәнлеккә бер аҙ ышанабыҙ.

Айгөл АҠМАЛОВА

Архив, 2019 йыл. “Тамаша” журналы.