“Эй-й, подъем!”– тигән тауышҡа Рәмил терт итеп ҡалды. Ҡайһылай онотолоп киткән. Гармунын таҡта өҫтөнә ҡуйҙы ла яйлап ҡына баҫып иптәштәре янына атланы.
Юғарыға менгән һайын ауырлаша барһа ла, йәштәр менән ярышып эшләү барыбер күңелле. Уларҙың темпына күскәнеңде һиҙмәй ҙә ҡалаһың. Ял итеп тә алғас, эш тағы ла ҡыҙыуыраҡ барҙы. Көндөң эҫелеге лә бер аҙ кәмегән кеүек. Йәш кенә булыуҙарына ҡарамаҫтан, егеттәрҙең булдыҡлылығына һоҡланып йөрөнө Рәмил. Телгә лә, эшкә лә шәптәр.
Бына аҙаҡҡы ниргәне лә күтәрҙеләр. Хәҙер өрлөк ағастары ғына ҡалды.
– Шәп эшләйһегеҙ, егеттәр. Мин былай тиҙ бөтөрбөҙ тип уйламағайным да. Бөрөп алып бараһығыҙ, – тип Солтан өмәселәрен дәртләндереп алды. Айран эсеп, бер аҙ ҡапҡылап алғас, дәррәү генә тағы эшкә тотондолар.
– Ысҡынып китмәһен, ныҡ итеп бәйләгеҙ, – тип өҫтәгеләр өрлөк ағасын күтәрергә йыйынды.
– Тартығыҙ, йоҡланығыҙмы? Бер, ике, өс... Бүрәнәнең ике башы тигеҙ генә барһын.
– Егеттәр, аптырап ҡарап тормағыҙ әле, йылдамыраҡ ҡыланығыҙ. Ҡарағай ағасы былай ҙа ауыр, етмәһә, бүрәнәләр ниндәй йыуан. Төшөп китһә, Алла һаҡлаһын.
Бына тәүге өрлөк ағасы менеп тә ятты. Унан икенсеһе, өсөнсөһө... Һуңғыһын күтәреп һалыуға, ҡатын-ҡыҙ бер кәстрүл бешкән йомортҡа күтәреп килеп тә сыҡты. Көтөп кенә торғандар, ахыры. Хәҙер шуларҙы матур-матур теләктәр теләп өҫкә ырғытасаҡтар.
Тегеләр иһә тоторға тейеш. Йолаһы шулай.
– Йәгеҙ әле, ырғытып ҡарағыҙ. Кемегеҙҙеке менеп етер икән? – тип иң алдан көр тауышы менән хужа үҙе команда бирҙе.
– Тормошобоҙ ҙа ошо йомортҡа кеүек түп-түңәрәк булһын, – тип Рәсимә еңгә үҙе башлап ебәрҙе. Солтаны ул ырғытҡан йомортҡаны тотоп алды ла иптәштәренә ҡарап күҙен ҡыҫа һалып ҡуйҙы: ағайығыҙ нишауа әле, йәнәһе. Шунан күршеләре Вәсилә апай елгәрҙе, аҙаҡ – башҡалар. Кәстрүл төбөндәге иң һуңғы йомортҡа бәләкәй генә йомро кәүҙәле Мәхмүзәгә тура килде. Ул яулығының осон бөтәрләп, бер аҙ урынында тапанып торғандан һуң, йомортҡаны алып, бөтә көсөнә ырғытып ебәрҙе, артынса үҙе һөрлөгөп кесерткән араһына барып та төштө. Юҡ ҡына нәмәнән дә ҡыҙыҡ табырға торған егеттәргә етә ҡалды, бына көлөргә тотондолар бит әй: “Еңгә, хәҙер кесерткән араһынан һине эҙләйекме, әллә ҡайҙалыр ҡыйыш осҡан йомортҡаңдымы? Әрәм генә иттең бит. Ҡуй инде. Шул тиклем дә ҡыйыш ҡул булырһың икән...”
Ярай әле Рәмил булды. Юғиһә күҙен дә астырмаҫтар ине Мәхмүзәнең.
– Еңгәм ни зерә лә тура ырғыттысы, бына үҙем тоттом, – тип бая кемдер ебәргән йомортҡаны күрһәтте. Быны күреп бала-саға һымаҡ ҡыуанған Мәхмүзә башын ғорур күтәрҙе лә эре генә баҫып ситән буйында торған эскәмйәгә барып ултырҙы. Бигерәк әсе теллеләр, тип эстән генә йәне көйһә лә, өндәшмәне. Йә тағы ла әллә нимәләр әйтеп мыҫҡыл итерҙәр.
– Егеттәр, әйҙәгеҙ, аҫҡа төшәйек инде. Еңгәгеҙҙең ашы күптән әҙер,– тип барыһын да хужа киске ашҡа саҡырҙы.
– Киленгә лә өндәшерһең, – тип Рәсимә Рәмилгә Зәлиәне саҡырырға ҡушты. – Телефондан ғына шылтырат, хәҙер килеп етер.
– Уңайһыҙ бит әле.
– Юҡты һөйләмә, нимәһе уңайһыҙ булһын, ти. Сит кеше түгел дәһә. Килһен.
– Ярар улайһа. Тик мин ҡатыным менән бергә керермен, – тип Рәмил гармунын алып урам буйына сығып ултырҙы. Әкрен генә “Заһир менән Ғәлиә” көйөн уйнай башланы. Ҡасандыр уларҙы ошо йырҙы һәр концертта йырлағандары өсөн “Заһир” һәм “Ғәлиә” тип йөрөтә торғайнылар. Иҫ китмәле күңелле саҡтар... Тормоштары шул тиклем матур башланғайны ла бит. Хатта ҡасан да бер Өфө театрҙарында эшләргә хыялланған кешеләр бит улар. Тик әллә нисек бөтәһе пыран-заран килде лә ҡуйҙы бит. Тәүге улдары Иҙелдән һуң ҡыҙҙары Земфира, унан Ирек, Самат тыуҙы. Мәжлестәр, күңел асыуҙар шул ваҡытта бигерәк йышайып китте шул. Зәлиәнең әхирәттәре лә килгән һайын эсмәйенсә ултырманы. Шешәне үҙҙәре лә тотоп килде, хужабикәнең дә запасы һәр ваҡыт булды. Зәлиәнең эсеп иҫергән саҡтары йыш ҡабатланды. Эшкә барһа – барҙы, бармаһа – юҡ.
Рәмил дә ни өсөндөр быға артыҡ иғтибар бирмәне. Үҙе лә йыш ҡына ҡыйыш тейәп ҡайтты. Кеше ҡунаҡҡа саҡырһа ла, иң һуңға улар ҡалыр ине. Эсһәләр, береһенән-береһе бәләкәй балалары тураһында ла оноттолар. Төн уртаһында ҡайтып кереп, ашамай-эсмәй йоҡлап киткән балалары янына килеп: “Башҡаса эсмәйем, валлаһи, йән киҫәккәйҙәремде былай йонсотмаясаҡмын”, – тип әллә нисә тапҡыр тәүбәгә лә килде Зәлиә. Тик һүҙен тота алманы. Шуны эсмәй торһа, донъяның йәмен күрмәй башланы. Юҡҡа-барға ҡыҙып китеп, былай ҙа рәхәт күрмәгән балаларын туҡтауһыҙ әрләне, йыш ҡына ҡул да күтәрҙе.
Сабыйҙарҙы йәлләп, аҡылға ултыртырға теләп кәңәш биргән күршеләре иң яман дошмандарына әйләнде. Ата-әсәһенең әйткәне лә бер ҡолағынан инде, икенсеһенән сыҡты. Солтан менән Рәсимә лә йыш ҡына сығып кәңәш биреп ҡараны. Күп осраҡта балаларҙы үҙҙәрендә ҡалдырҙылар. Таныш табиптары менән һөйләшеп, дауалап та ҡаранылар. Тик файҙаһыҙға. Дуҫтары ипкә килергә уйламаны ла. Ярты йыл самаһы йөрөйҙәр ҙә йәнә эсә башлайҙар. Аҙаҡҡа табан ауыл халҡы ла биҙҙе үҙҙәренән: “Килһәләр, ҡайта белмәйҙәр”, – тип ҡунаҡҡа ла саҡырманылар. Тик шул ваҡытта: “Ҡыҫтай-ҡыҫтай үҙебеҙ эсергә өйрәттек. Эсмәһәләр, асыуландыҡ”, – тигән уй берәйһенең башына инеп сыҡтымы икән?
Бер аҙҙан Зәлиәне көн ҡалдырғаны өсөн эшенән дә бушаттылар. Быға артыҡ бошонманы ҡатын. Эскән кешегә диңгеҙ тубыҡтан, тигәндәре шулдыр инде. Рәмил дә бөтөнләй ҡотола алманы был афәттән. Эсмәгән сағында һин дә мин. Клубта ла эшләй, мәктәптә түңәрәктәр ҙә алып бара. Ә балалар үҙен нисек ярата! “Ағай” тип ауыҙына ғына ҡарап торалар. Үҙенә лә эше оҡшай. Ҡыҙҙар-малайҙар төрлө бәйгеләрҙә ҡатнашып, урындар алып һөйөндөрөп кенә тора. Мәктәптә уҡып йөрөгән Иҙел менән Земфираға ла аталары тураһында яҡшы һүҙ ишетеү күңелле. Үҙҙәре лә түңәрәктәрҙә ихлас шөғөлләнә. Иҙелдең тауышы бигерәк матур булмаҡсы. “Был бала атаһынан да уҙҙырыр, ахыры”, – тип әйтеүселәр ҙә бар хатта. Бигерәк тә халыҡ йырҙарын яратып башҡара. Яңыраҡ “Урал моңо” бәйгеһендә ҡатнашып, Гран-при алып ҡайтты. Был юлы ул айырыуса дәрт менән йырланы, сөнки бәйгегә үҙенән бер класҡа түбән уҡыған Айгизә лә барғайны. Ул да матур йырлай. Шундай һәйбәт ҡыҙ үҙе. Янында рәхәт, тыныс. Башҡалар кеүек көлөп, мыҫҡыл итеп тә бармай. Юғиһә тиңдәштәре араһында төрлө кеше бар. Ата-әсәһе эскән өсөн күпме әсе һүҙ ишетергә тура килә уға. Ә Айгизә, киреһенсә, тынысландырып, матур-матур кәңәштәрен биреп, дәртләндереп ебәрә. Оҡшай ул Иҙелгә. Был юлы конкурста йөрөгәндә оҙаҡ ҡына һөйләшеү мөмкинлеге тейҙе. Дәртләнеп, матур хыялдар менән йөрөнө. Тик ҡайтып ишекте асҡас та кәйефе ҡырылды ла ҡуйҙы. Иҙән бысраҡ, мейес яғылмаған. Әсәһе һәр ваҡыттағыса өйҙә юҡ. Айгизәнеке, ана, электричкаға ҡаршы төшкән хатта. Ниңә беҙҙеке лә шундай түгел икән? Башҡа әсәйҙәр һымаҡ ҡайтҡаныбыҙҙы ашарға бешереп көтөп алмай, уңыштарыбыҙ өсөн ҡыуанмай. Көн дә бер үк күренеш: йә эсеп иҫереп йоҡлаған була, йә бөтөнләй өйҙә юҡ. Һалҡын, яғылмаған йортҡа ҡайтып инеүе лә имәнес. Ялҡытты...
Шулай Иҙел сығарылыш класына ла килеп етте. Тик бына мәктәптән һуң ҡайҙа барыр? Аҡса кәрәк. Иптәштәре һөнәр һайлай башлаған да инде. Кем ҡайҙа барырын белеп тора. Ә ул нимә эшләр? Сәнғәт училищеһы хаҡында хыяллана ла бит. Килеп сыҡмаҫ инде. Һуңғы ваҡытта уҡыуы ла хөртәйеп китте, етмәһә. Оҙаҡламай имтихандар. Ә уның мәктәпкә барғыһы ла килмәй, бер нәмәгә лә күңеле төшмәй. Уҡытыусылар әрләп тә, һәйбәтләп һөйләшеп тә ҡараны үҙе менән. Ләкин файҙаһыҙға. Ҡыйын уға. Их, эсмәгән генә атайың булып, ҡаршыһына ултырып тороп рәхәтләнеп һөйләш ине лә ул. Юҡ шул.
...Иҙелдең үлеме тураһында һүҙ йәшен тиҙлегендә бөтә ауылға таралды. Уҡыу йылы тамамланыуға аҙна-ун көн тирәһе генә ваҡыт ҡалғайны. Бер ниндәй яҙыу-фәлән дә ҡалдырмаған. Түҙемлеге бөткәндер инде...
Ауыр, үтә лә ауыр булды Рәмилгә бындай ҡайғыны күтәреү. Ғәзизкәйен һаҡлай алманылар. Уланғынаһы юҡҡа ғына ошондай аҙымға бармаған бит. Әллә нимәләр кисергәндер инде. Ни эшләп ул быны һиҙмәне икән? Хәйер, ундай хәлдә инеме ни?.. Йүнләп һөйләшергә лә ваҡыт тапманы. Ә улы бала-саға түгел, егет ине бит инде.
Шунда Рәмил балаһының табуты ҡаршыһына баҫып, башҡаса был ағыуҙы бер ваҡытта ла ауыҙына алмаҫҡа һүҙ бирҙе. Эсмәйем тиһәң, булдыраһың ул. Түҙергә мөмкин. Хәҙер, ана, күргеһе лә килмәй. Байтаҡ йылдар ауыҙына алғаны ла юҡ. Тик ниндәй хаҡ түләгәнен үҙе генә белә...
Ана, Зәлиәһе лә күренде. “Елпелдәп килгән була, бәләкәсемде”, – тип тороп баҫып, Рәмил ҡатынына ҡаршы атланы. Улар килеп ингәндә өмәселәр апаруҡ булып алғайны:
– О-о-о, быларға штрафной һалығыҙ. Һуңлап йөрөмәһендәр икенселәй.
– Юҡ, беҙ эсмәйбеҙ, – тип Рәмил еңел генә ҡотолорға уйлағайны ла, тегеләр күҙҙәрен дә астырманы.
– Нисек була инде ул? Беҙ иҫерек, һеҙ айыҡ... Улай булмай, – тип ҡыҫтай башланылар.
– Йәмәғәт, Рәмил эсһә, һеҙҙе кем бейетер һуң? – тип Солтан дуҫына ярҙамға ашыҡты.
– Эй, беләбеҙ инде эскәндәрен. Эсһә лә уйнай ул. Ҡыланып ултыралар инде. Һал тултырып.
Рәмилдең кәйефе ныҡ ҡына ҡырылһа ла, дуҫы хаҡына өндәшмәй ҡалыуҙы хуп күрҙе. Аңламаҫһың был кешеләрҙе, эсмәһәң дә, эсһәң дә ярамай. Нимә етмәй икән уларға? Бына әле нимә тип ҡыҫтарға? Ю-уҡ, улар эскәндә һинең айыҡ йөрөргә хоҡуғың юҡ. Ә үҙҙәре айыҡ ваҡытта һине эскән килеш күреп ҡалһындар әле, ишетмәгәнеңде ишетәһең. Бар, аңлап ҡара һин уларҙы.
Нисек кенә тырышмаһындар, уларҙы эсерә алманылар. Теләмәһәң, ауыҙыңа бер кем дә көсләп һала алмай.
Йырлашып-бейешеп таң атҡансы ултырҙылар. Рәмил ҡулынан гармунын төшөрмәне лә тиерлек. Инде туҡтап ял итәйем тиһә, уйна инде, тине лә торҙолар. Танһыҡтары ҡанғансы бейетте үҙҙәрен.
...Шул кеше бөгөн араларында юҡ. Күңел һис ышанмай. Их, шунда Мәскәүҙән бергә хеҙмәт иткән Игорь дуҫы килмәһә. Бәлки, үлмәгән дә булыр ине.
Көтмәгәндә, алдан хәбәр ҙә итеп тормайынса килеп төштө ул. Хатлашып торһалар ҙа, утыҙ йыллап күрешкәндәре юҡ уларҙың.
Игорь бөтөнләй үҙгәрмәгән кеүек. Ә Рәмил биреште һуңғы йылдарҙа. Ауыл ерендә эш тә күп инде. Унан эсеү ҙә һәйбәткә алып бармай. Ярай, үткән эштән төш яҡшы, тип Рәмил был турала уйламаҫҡа тырышты. Юлдан һуң, бер аҙ ял итеп алғас, кискә ҡарай иптәшен балыҡҡа алып китте.
– Ой, Рамилька, ожмахтың үҙендә йәшәйһең икән, – тип юл буйы тәбиғәттең хозурлығына һоҡланып барҙы Игорь. – Тауҙар ҡайһылай бейек һеҙҙә. Анау иң текәһенә менгәнең бармы?
– Бар, әлбиттә, ошонда йәшәп... Елмерҙәк һырты ул.
– Әйҙә, иртәгә алып бар әле.
– Барырбыҙ, барырбыҙ.
– Ысынмы? Рәхмәт. Белһәң, нисек оҡшай миңә бында. Мәскәүҙә быларҙың береһен дә күреп булмай бит.
– Ярай, ярай, тыныслан, йәнең теләгән урынды алып барып күрһәтермен.
Килеп еткәс тә ҡармаҡтарына тотондолар. Һыу шундай йылы, әйтерһең дә, уларҙың килеүенә кемдер әҙерләп ҡуйған.
– Ҡайһылай таҙа йылға. Таштар үтә күренеп ята. Ҡара әле, балыҡтарҙың йөҙгәне лә күренә, – тип ҡунаҡ һоҡланыуын дауам итте. – Әйҙә, һыу кереп сығабыҙ. – Үҙе иптәшенең яуабын көтөп тә тормай, йылғаға һикерҙе.
– Балыҡ тотҡанда шым ғына йөрөргә кәрәк. Ә һин геү киләһең, – тип ауыҙ эсенән бер аҙ мөңгөрләһә лә, Рәмил түҙмәне, Игорь артынан үҙе лә төшөп китте.
Рәхәтләнеп, ҡолас ташлап йөҙҙө улар. Рәмилдең дә күптән былай кинәнеп һыу кергәне юҡ ине. Улай яйлап йөрөргә ваҡыты ла юҡ инде. Өҫтәүенә балыҡҡа килгәндә, бер үҙеңә ҡыҙыҡ та түгел.
– Әйҙә, ярышып ҡарайыҡ. Анау ялбыр тирәк тапҡырына тиклем кем тиҙерәк барып етер икән?
– Әйҙә, – тип рәхәтләнеп ризалашты Рәмил.
Ғүмер буйы һыу буйынан ҡайта белмәгән ауыл иренә етә аламы һуң ҡала кешеһе? Әллә ҡайҙа артта тороп ҡалды.
– Слушай, һин бит үҙең балыҡ һымаҡ йөҙәһең, – тип ысын күңелдән һоҡланды Игорь, дуҫына ҡарап.
– Ә һин нисек уйлағайның?..
Бәхеткә, балыҡ та шәп сиртте. Рәмилгә ҡармағын ырғытҡан һайын тиерлек эләгеп кенә торҙо. Ҡунағының ғына эше бешмәне. Нисек кенә тырышмаһын, эләкмәй ҙә ҡуя. “Ниндәй сере бар һуң уның? Ҡарап тороуға бер нәмәһе лә юҡ кеүек. Тап һинеңсә ырғытам бит”, – тип бер аҙ кәйефе лә ҡырылды тегенең. Аптырағас, Рәмил уның эргәһенә барып өйрәтеп, селәүсенде үҙе ҡармағына индереп, ҡулына тоттороп ҡараны. Тик ике-өс аҙым атларға ла өлгөрмәне, тегеһе яу һалып ҡысҡырырға тотонмаһынмы!
– Рәмил, эләкте, эләкте, кил тиҙерәк бында! – Ләкин сығарып килтергәндә генә балыҡ төштө лә ҡалды.
– Кеше шулай ҡысҡырамы ни? Шым ғына ултырырға кәрәк. Һиңә мәңге балыҡ эләкмәйәсәк, – тип Рәмил иптәшен шелтәләп алды.
Игорҙың түҙемлеге бөттө.
– Һин бит күрҙең. Эләккәйне, шулай бит? Все, мин башҡаса булдыра алмайым. Балыҡтарығыҙ мине ят итә шикелле, – тип ул ҡармағын бөтөнләй ташлап ҡуйҙы. – Һин унда байтаҡ ҡына тотҡанһың, әйҙә, бешереп ашайбыҙ, – тип усаҡ әҙерләй башланы.
– Асыҡтың дамы ни, балыҡсы? Ярай, сыбыҡҡа теҙеп, өтөп кенә ашап тор. Ҡайтҡас, үҙемдең фирменный ризыҡты әҙерләрмен, – тип йылмайҙы Рәмил.
Табыштарын саҡ күтәреп ҡайтты улар. Рәмил шунда уҡ балыҡтарҙы таҙартып, бешерергә тотоноп китте. Өҫтәл әҙерләнеләр. Табынға ҡунаҡ та күстәнәстәрен сығарып теҙҙе. Оҙаҡламай балыҡ та бешеп сыҡты.
– Әйҙә, башта “Мәскәүский”ҙән ауыҙ итәйек, – Игорь араҡы ҡойҙо, тик хужа шунда уҡ ҡаршы килде.
– Их, шундай матур ултырабыҙ. Ризыҡтарҙың барыһы ла иҫ китмәле тәмле. Сәкәштереп тороп эсерлек кеше лә булһа икән, – тип, хужа эсмәүенең сәбәбен әйтһә лә, тегеһе ҡыҫтауын белде. – Шул тиклем ерҙән килдем, етмәһә, күрешмәгәнгә нисә йыл. Әҙерәк кенә хөрмәт итһәң, бер генә рюмка булһа ла эсәһең инде. Аҙаҡ көсләмәм.
– Ярай, улайһа, – ризалашмай булдыра алманы Рәмил. Ысынлап та, бер рюмканан нимә булһын инде? Һөйләшеп ултыра торғас, икенсеһен, өсөнсөһөн дә бушатып ҡуйғанын һиҙмәй ҙә ҡалды. Күптән эсмәгәнгәмелер, башына тиҙ сыҡты. Оҙаҡламай:
– Дуҫың килгән тип ишеткәйнем, әйҙәгеҙ, беҙгә килеп ҡайтығыҙ, – тип Солтан шылтыратты. – Матур итеп ултырырбыҙ. Рәсимә тәмле итеп бәлеш һалған.
– Үҙебеҙҙә балыҡ та бешкән дә ул. Тик дуҫҡа һинең йортоңдо күрһәтмәйенсә булмай инде. Хәҙер сығып етербеҙ, – тип ризалығын бирҙе Рәмил.
Уның эскәнен һиҙгәс, Солтан шикләнеберәк ҡарап ҡуйҙы.
– Бер ниндәй ҙә ҡурҡыныс юҡ. Бөтәһе лә һәйбәт. Күреп тораһың бит, һин дә мин аяғымда баҫып торам, – тип тынысландырырға ашыҡты Рәмил.
Шунан өсәүләп яңы өйҙө ҡарарға инеп киттеләр. Икенсе ҡатҡа менә башлағас, Рәмил, башы әйләнгәнен һиҙеп, туҡталып ҡалды. Күҙ алдары ҡараңғыланды. Тәне ауырайып, ҡуҙғала алмаҫтай хәлгә килде.
– Нимә булды һиңә, Рәмил?
– Башым, башым әйләнә. Йөрәгем атылып сығып килгән һымаҡ. Миңә теймәгеҙ, йәме. Барығыҙ, ҡарай тороғоҙ. Мин ошонда ултырып аҙ ғына хәл йыям да артығыҙҙан ҡыуып етермен. Туҡта, бында ни эшләп ҡараңғы һуң ул? Ут үткәрмәнеңме ни, Солтан?
– Бәй, янып тора бит. Күрмәйһеңме ни?
Солтан нимәлер һиҙенеп, тиҙерәк Рәмил янына ашыҡты.
– Нимә булды һуң һиңә, дуҫҡайым? Ни эшләп эстең һуң шул шайтан һыуын?
Унан утлы ҡарашын Игорға төбәне:
– Эсергә ярамағанлығын әйтмәнеме ни?
Тегеһе, нимә тиергә лә белмәй, ҡарашын ергә төбәне.
– Бәй, Иҙел улым, ә һин нимә эшләйһең бында? – Рәмил һаташа башланы. – Ҡайҙан килеп сыҡтың һуң һин? Зәлиә, әйт әле, ул бит үлгәйне. Төшмө был, әллә өнмө? Улым, асыуланып ҡараған кеүекһең. Нимә тип үпкәләттем үҙеңде? Ә-ә-ә, белдем. Хәҙер бөтәһен дә аңлатам. Эйе, мин яңылыштым. Шайтан ҡотортто, улым. Туғандарың өсөн ҡайғыраһың инде. Уларҙы матур итеп үҫтерәм, кеше итәм тигәйнем. Килеп сыҡмаҫ, ахыры. Асыуланма инде атайыңа...
Рәмил яйлап ҡына баҫҡыс буйлап һуҙылып төштө. Әле яңы ғына үҙе семәрләп эшләгән баҫҡыста шулай йән бирере башына ла инмәгәндер инде уның. Киреһенсә: “Рәсимә еңгә, һинең өсөн генә тырышыуым. Баҫҡыс буйлап менгәндә лә, төшкәндә лә ошо матурлыҡты күреп, кәйефең күтәрелһен, тим. Ну, ҡәйнешем булдырған, тип мине лә маҡтап-маҡтап алған булырһың шунда”, – тип ҡайһылай шаяртып торғайны.
Уны һуңғы юлға оҙатырға бөтә ауыл халҡы йыйылды. Барыһына ла ауыр ине. Бигерәк яҡты, изге кеше ине шул.
Солтан ҡунаҡтары янына килгәндә, улар ҙа тынып ҡалғайны.
– Рәмил дуҫыбыҙ етмәй, шулай бит? – тип көрһөндө хужа.
– Ҡуй инде, шундай кеше арабыҙҙан китте. Урыны йәннәттә булһын инде.
– Рәмилдең рухы беҙҙең менән. Былай ултырыуыбыҙҙы ул һис килештермәҫ ине, – тип хужабикә табынды күтәрергә тырышты.
Шул саҡ үҙәккә үтмәле моңло тауыш менән берәү йыр башланы. “Ғәлиә” йыры. Зәлиә йырлай ҙаһа. Күптән тауышын ишеткән юҡ ине. Бындай ҙа моңло итеп бер ваҡытта ла йырлағаны булмағандыр. Сәхнәләге сығышын алҡышлаған кеүек, ул йырлап бөтөүгә дәррәү ҡул сабып ебәрҙеләр. Тик Заһир йырын башҡарыусы ғына булманы...