Эшелон Повесть Әхиәр Хәкимов (8) Аҙағы

Әхиәр Хәкимов

Эшелон

Повесть (8)

Тишекте баш һыйышлы итеп киңәйткәс, үҙ ҡылмышынан ҡурҡып, иҫенә килде лә Ирназар, таҡталарҙы ҡабаланып урындарына беркетергә тотондо. Ҡулы бармай быға. Кемдер уны: “Бына бит һиңә азатлыҡ юлы. Иҫәүән булма, эшелон туҡтап тороуҙан файҙаланып, тышҡа һонолоп сыҡ та йүгер ауылыңа ҡарап!” – тип ҡотортҡандай. Дөрөҫ, бөтөнләй ҡасырға йыйынмай ул. Әсәһен, Фәйрүзәһе менән Азаматты күреп, иҫәнлеген белдерер ҙә, артыҡ йыбанмайынса, кире китер. Әлбиттә, ул ваҡытта эшелон әлеге урында булмаҫ инде. Поездан поезға күсә-күсә, уны ҡыуып етергә тура килер. Ә аҙаҡ, аҫалармы, аталармы, уға барыбер. Иң мөһиме – үҙенең барлығын, һуғыш дауылынан аман-һау ҡотолоуын яҡындарына хәбәр итеү. Тәүәккәлләргә кәрәк!..
Ошо мәлдә Айытбай, йоҡоһонан уянып: “Ҡасабыҙмы?” – тип шыбырлап дуҫының ҡотон алды. “Юҡ, – тине Ирназар, сырайын һытып, – мин сыҡҡас, һин бынау таҡталарҙы урындарына ҡағып ҡуйырһың”. “Аҡылың алтын икән! Әйҙә мыҙылма, таң яҡын, шикелле”, – тип Айытбай уны ҡабаландырырға кереште.
Бәхәсләшергә ваҡыт юҡ ине. Микола уянһа, ҡасыуҙы уйларға ла ярамай, “һеҙҙең арҡала бүтәндәр ни күрер?” тип тауыш күтәрәсәк староста. Дөрөҫө лә шулай инде. Аҡ эттең бәләһе ҡара эткә. Ләкин ике дуҫты туҡтатыр көс юҡ ине был мәлдә.
Таҡта ситенә ҡулдарын һыҙыртып, кейемдәре йыртылып, ергә төштө лә ике ҡасаҡ, яҡында ғына күренгән шпал өйөмө артына барып боҫто. Таң алды. Тирә-яҡта ҡәбер тынлығы. Сос януар һымаҡ, шым ғына баҫып, эшелон эргәһенән төнгө һаҡсылар үтеп китте. Яҡындағы өйҙәр янында йоҡо аралаш эт өрөп ҡуйҙы. Кемуҙарҙан һөрәнләп бер нисә әтәс хәбәрләште лә тағы тынлыҡ урынлашты.
Алан-йолан ҡаранып, тирә-йүнде әҙерәк сырамытып өлгөргәйне инде Ирназар. Күп булһа ярты саҡрымда, яҡтыра башлаған күккә һонолоп, элеватор бинаһы һерәйеп ултыра. Арыраҡта вокзал булырға тейеш. Тимәк, эшелонды станцияның көнсығыш ситенә килтереп туҡтатҡандар. Ирназар быны яҡшыға юраны, сөнки тимер юл аша атлауҙың кәрәге юҡ, йөҙ-йөҙ илле аҙымдан далаға барып сығаһың.
Был араны ҡасаҡтар аһ-уһ килеп йүгереп уҙҙылар. Ян-яғына һыҙағайым тирәктәр ултыртылған оло юлға төшкәс, Айытбай үҙҙәренең ҡайҙалығын һорашырға кереште. “Бәхет бар икән улай ҙа! Ауылыма яп-яҡын бит бынан. Күп булһа өс йөҙ саҡрым юл ҡалған!” – тип ҡыуанысынан ни эшләргә белмәне, һорашып танһығын ҡандырғас.
Ҡосаҡлашып, донъялар имен булғас мотлаҡ осрашырға һүҙ ҡуйышып, бер-береһенең адрестарын күңелдәренә беркетеп, асамай юлда айырылышты ике дуҫ. Айытбай уңға, ҡаҙаҡ далаларына табан китте, Ирназар таң шаңдағы йәйелә башлаған көнтыуыш тарафҡа ҡарап йүнәлде.
Ни тиклем ярһып атламаһын, аҙымын артыҡ ырата алманы ул. Әллә күпме ваҡыттан бирле бикле вагонда ятып, аяҡтары тамам ҡатҡан икән. Ә бит ашығырға кәрәк уға. Яҡтырғансы мөмкин тиклем алыҫыраҡ китеп, эҙ яҙҙырыу бер хәл әле. Уның кире әйләнәһе, эшелонды ҡыуып етәһе бар. Шуныһы мөһим. Ваҡыты сикле ҡасаҡтың.
Елкенеп йүгерә-атлай бара-бара, аяҡтары яҙылды-яҙылыуын, ләкин бына ҡасан ике аҙнаға яҡын аслы-туҡлы йәшәүҙең шойҡаны килтереп һуҡты. Күпме генә серәшеп алға ынтылмаһын, быуындары йомшап, тигеҙ ерҙә абына ла китә Ирназар. Берәйһе ситтән ҡарап торһа, уны егерме дүрт йәшлек кенә егет тип түгел, кәре бөткән ҡарт тип уйлар ине.
Ҡояш билбау буйы күтәрелгәндә юлының сиреген дә үтмәгәйне әле ул. Ризыҡ кәрәк ине уға. Шунһыҙ ҡайтып етә алмаҫ. Берәй ауылға һуғылыуҙы уйларға ла ярамай. Өҫ-башы ҡарағыһыҙ булып бысранып бөткән, яңаҡтарын нисәмә көнлөк шырт баҫҡан кешенән һәр кем шикләнеп ситкә тайшаныр. Бигерәк тә алдағы урыҫ менән муҡшы аралаш Покровка яман. Ирназарҙың хәтерендә, ылау йөрөгән саҡта, күпме инәлмә, йылынып сығырға ла индермәй торғайнылар был ауылда. Әле иһә, ярҙам итәһе урында, тотоп милицияға тапшырмаҫтар тимә. Юҡ, юҡ, алыҫтан урап уҙырға кәрәк Покровканы. Унан биш-алты саҡрымда бәләкәс кенә Вешняки ауылы. Ана шунда бәхетте һынап ҡарарға мөмкин. Унда ла булмаһа, Ереклегәсә атларға ҡала. Элек ул ауылда Ирназарҙың сыбыҡ осо нәҫел-ырыуы бар ине. Бәлки, иҫәндәрҙер. Һәр хәлдә, ереклеләр уның үҙ ҡыпсаҡтары...
Улай ҙа тыуған яҡтары бигүк мәрхәмәтһеҙ түгел икән әле. Юл ситендә йөктән төшөп ҡалған бойҙай көлтәһе табып, Ирназар, башаҡтарҙы ыуып, кәбәген өрөп осороп, тос орлоҡтарҙы услап-услап ауыҙына оҙатты. Шулай үҙәк ялғап алғас, әйтәгүр, хәл кергәндәй булды уға. Аҙымын тиҙләтә төшөп, ул әрәмәлек аша туғай юлынан атланы. Ниәте – Покровкаға инмәйенсә, тураға һуҡтырыу, Ерекле үренә сығыу ине. Унда барып етһә, юлдың яртыһынан күберәге уҙыла.
Ҡояш байығанда ул, Вешняки менән Ереклелә туҡталмайынса, Ҡуштирәктән ун ике саҡрымдағы Орловкаға етте. Был ауылды ла урап үтеп, һалам эҫкерте төбөнә барып йығылғанда уның еп өҙөрлөк тә хәле ҡалмағайны инде. Аяҡ тарамыштары тартышып һыҙлай, йәрәхәт йөйө сәнсешеп ауырта, тамағы саңҡап ярылып бара. Эҫкертте өңөп, һаламға күмелеп ятыуы булды, Ирназар иҫһеҙ йоҡоға талды.
Эшелондың үҙ тормошо. Ҡайһы саҡта бөтөн тотҡондар ҙа тышҡа һөрөп сығарылмай, һайлап ҡына бер-ике вагон барлауҙан үткәрелә. Быныһы кесе тикшереү тип атала ине. Ирназар менән Айытбай ҡасҡан төндө, яҙмыштарының осраҡлы уйыны арҡаһындамы, эшелон начальнигының үҙенә генә билдәле наян тәртибенә буйһонопмо, сираттағы тикшереү тап ҡасаҡтар вагонына төштө. Юлда саҡта бер түгел, өс кешеһе үлгән вагондың айырым иҫәптә тотолоуы ла, моғайын, быға сәбәп булғандыр.
Билдәле, тотҡондарҙы ҡыуып төшөрөп, барлай башлағас та, икәүһенең юғалыуы асыҡланды. Тикшереүсе офицер: “Исламғолов! Сарсынбаев!” – тип күпме тамаҡ ярып, сыйылдап ҡысҡырмаһын, тегеләр юҡ. Ҡасҡандар! Бикле вагондан нисек сығыуҙары ла тиҙ үк беленде, һорау-яуап башланды, ләкин вагондағыларҙың береһе лә һис ни һиҙмәгән. Йоҡлағандар. Теге икәүҙең быш-быш һөйләшеүен, таҡталарҙы ҡайырыуын ишеткәндәре лә ләм-мим.
Шунда уҡ эҙәрләү, ҡасаҡтарҙы ҡыуып тотоу машинаһы хәрәкәткә килде. Икеһенең дә адрестары билдәле. Улар эшелондың үҙ ауылдарына яҡын станцияла тороуын нисектер белгәндәр ҙә, шунан файҙаланып, енәйәт юлына баҫҡандар. Әгәр ҙә өйҙәренә ҡайтып етеп, ниндәй эшелондан ҡасыуҙарын һөйләп бирһәләр, дәүләт-хөкүмәт кимәлендә һаҡланырға тейешле сер фашланасаҡ. Юл ҡуймаҫҡа быға! Тоторға, бүтәндәренә ғибрәт булырлыҡ язаға тарттырырға!
НКВД бүлеге аша һәр ике ҡасаҡтың районына йәшерен телеграмма һуғылды, ике машинаға тейәлеп, эшелон һаҡсылары тегеләрҙең эҙенән ташланды...
Артынан ҡыуа сығасаҡтарын Ирназар аңлай ине. Юҡҡамы ни Брестта саҡта уҡ әсирҙәрҙең адрестары ҡағыҙға теркәлде. Шуның буйынса эҙләп табасаҡтар ҙа уны. Ашығырға кәрәк... Һалам аҫтында йылынып ятып, тән-ағзаһына ял биргәс, хәле арыулана төшкәйне уның.
Яҡтыра башлағайны инде. Алыҫтағы тау армыттары алһыу нурға мансылған, Ҡуштирәк өйҙәренең мөрйәләренән төтөн күтәрелә. Ара яп-яҡын. Тағы бер сәғәттән Ирназар йәненә ғәзиз әсәһен, һөйөклө ҡатынын, улын күкрәгенә ҡыҫыр.
Үҙенең сетерекле хәлен, асығыуын, аяҡтарының тартышып ауыртыуын онотоп, ул алға ынтылды. Күҙ алдында таныш киңлектәр. Бәләкәйҙән һулап үҫкән саф һауа тулҡын-тулҡын булып күкрәгенә ағыла. “Эй, тыуған илем, һағындырған изге төйәгем!” – тип һулҡылдап, Ирназар Ҡасҡынтауҙы яғалап үтте лә күп тигәндә бер саҡрым ҡалған ауылға ҡарап йүгерҙе.
Ярһыулы хистәрҙән аҙаланып, ул машина гөрөлдәүенә иғтибар итмәне. Ике күҙе үҙҙәренең өй артында ултырған яңғыҙ ҡарама ағасында ине уның. Юлдан сығырға ла, урамға инмәйенсә, ихатаға ырҙын ҡапҡаһынан барып керергә. Тәүҙә тынысланырға кәрәк. Олпат күренергә. Бер ни булмағандай, өйгә көлөп-йылмайып ҡайтып инергә.
Ошо ваҡыт, иртәнге тымпат һауаны селпәрәмә сайралтып, яҡында ғына автоматтан атып ебәрҙеләр. Ул да булманы, ҡасаҡтың юлын ҡыйып, ҡаршыһына йөк машинаһы килеп сыҡты. “Туҡта, ҡәбәхәт!” – тигән сыйылдыҡ тауыш яңғыраны. Туҡтау ҡайҙа, ырҙын ҡапҡаһына етергә йөҙ-йөҙ илле аҙым ара ҡалғанда! Эштең ниҙәлеген аңлаһа ла, ул тотолоуына ышанырға теләмәне, йәне алҡымына килеп йүгерҙе лә йүгерҙе. Тиҙерәк, тиҙерәк!
Ҡапҡа бағанаһына тотондом тигәндә, ул абынып китте. Шунда уҡ машинанан ырғып төшкән офицер уны яғаһынан матҡып, һөйрәкләп аяғүрә баҫтырҙы ла, бар көсөнә киҙәнеп, пистолет һабы менән яңағына һуғып ебәрҙе. Ҡырҡҡан ағас кеүек ергә ауған ҡасаҡты, иҫенән яҙғансы ҡотороноп типкеләп, машина кузовына ырғыттылар.
Ярыҡташ юлының, яртыһын уҙғанда дала яҡтан тағы бер машинаның геүләп килеп сығыуын да, уның әрйәһендә Айытбайҙың үле кәүҙәһе ҡайтыуын да Ирназар белмәне. Бөтөн тәне иҙелеп-йәнселеп, хәл эсендә ятҡан килеш уны карцер хеҙмәтен үтәүсе һалҡын вагонға ташланылар...

Эпилог
...Илле дүртенсе йылдың май баштары.
Өҫтөнә иҫке генә бушлат, башына ҡыршылып бөткән һоро ҡолаҡсын кейгән йонсоу ҡиәфәтле кеше, Ҡасҡынтау итәгендә туҡтап, йәйпәк ташҡа ултырҙы ла ҡарашын күп тигәндә бер саҡрымдағы ауылға төбәне. “Ҡуштирәк... – тип шыбырланы йәйәүле юлсы, тамағына килеп тығылған төйөрҙө йотоп. – Ҡайтып күрер көндәр бар икән һине”.
Ирназар ине был. Ҡырҡ бишенсе йылдың ҡышҡа тартым миҙгелһеҙ ҡара көҙөндә, эшелондан ҡасып, ул тыуған ауылын күрер-күрмәҫ киткәйне. Артынан баҫтырып килеп еткән айбарлы һағауылдар уны, ҡанға туҙҙырып, һуштан яҙғансы туҡмап, һыуыҡ карцер вагонға ырғыттылар. Янындағы ике офицер, уның кеүек үк тотҡондар ярҙамында, аяҡҡа баҫыр-баҫмаҫ, Ирназар бүтән тотҡондарға ғибрәт өсөн атырға хөкөм ителде. Аҙаҡ – миһырбанлыҡ күрһәтәләр, йәнәһе – яза йомшартылды, ҡасаҡ ун биш йылға лагерға оҙатылды.
Лагерь әҙәмзат йәшәгән ерҙәрҙән, тимер юлдарҙан әллә нисә мең саҡрымдағы тайга төпкөлөндә ине. Туғыҙ йылға яҡын ағас ауҙарҙы Ирназар. Ошо ваҡыт эсендә үҙенең иҫәнлеген дә, ҡайҙалығын да ғаиләһенә белдерә алманы. Берәүҙәре иртәрәк, икенселәре һуңыраҡ аслыҡтан, төрлө сир-сырхауҙан, ауыр эштән миктәп үләһе тотҡондар баштан уҡ тереләр исемлегенән һыҙып ташланғайны. Шунлыҡтан улар хат яҙышыу хоҡуғынан да мәхрүм ине.
Тотҡондар тиҫтәләп, йөҙләп ҡырылды. Үлгәндәр урынына яңылары килтерелә торҙо. Туғыҙ йыл үткәндә тәүгеләренән бик аҙҙары ғына, аяҡлы ҡарасҡы һымаҡ, ауа-түнә йөрөй ине. Ирназар үҙенең дә оҙаҡламай яҡты донъянан китәсәген белә ине, сөнки хөкөм срогының яртыһын ғына уҙғайны әле. Алда башланмаған алты йыл. Уны еңерлек көс ҡайҙа, сыҙам ҡайҙа...
Улай ҙа мөғжизәләр бар икән был ҡәһәрле донъяла, һүнмәгән икән әле өмөт йондоҙҙары. Ирназар, тамам вайымһыҙлыҡҡа бирелеп, ауырып йығыламмы, аңғармаҫтан ағас баҫып үлтерәме тип йөрөгәндә, амнистия иғлан ҡылынды...
Әйләнә-тирәне сырамытыр-сырамытмаҫ күҙҙән кисереп, ул ваҡыттың аяуһыҙлығын хайран итте. Ҡасҡынтауҙы уратып үҫкән элгәреге йырып үткеһеҙ ҡуйы урмандың берәм-һәрәм ағастары ғына моңайып ултыра. Ҡаҙаяҡтың дыуамал ҡушылдығы Ҡыҙбатҡан Ирназар йәш саҡта июнь баштары еткәнсе ҡотороп таша торғайны. Хәҙер иһә әлегәстән үк төбө күренеп ята. Хатта тау итәгендәге эре-эре һарыҡташтар, ел-ямғырҙа, ҡояшта онталып, бәләкәсәйеп ҡалғандай. Үҙгәргән, ныҡ бөтөрөнгән Ҡуштирәктең тәбиғәте. Ирназарҙың һыныҡ яҙмышына ишара ла баһа был.
Ләкин ул быларҙы иғтибарын ситкә бороу өсөн уйлай. Алдағы осрашыу сәғәтен кисектереү өсөн. Аҡылың етерме, юҡмы, һуңлап булһа ла хәрби хеҙмәткә алынғас, ауылдан ҡанатланып сығып китеүенә теүәл ун өс йыл. Өйҙәгеләр онотоп бөтһә лә, ул үпкәләй алмай. Башы иҫән кеше шул замандан бирле ҡайтмай буламы ла, һис юғы, ҡош телендәй генә хәбәр ебәрмәйме. Нисек аңлатырға быны әсәһе менән Фәйрүзәгә. Бигерәк тә Фәйрүзәгә. Әгәр ҙә ул, ни тиклем яратмаһын, өҙөлөп һағынмаһын, көтә-көтә көтөк булып, сараһыҙҙан ҡабат кейәүгә сыҡһа, хаҡлы ла инде. Ләкин Ирназар нисек күтәрер быны? Аҙаҡҡы өмөтө емерелһә, йәшәүенең бәҫе ҡалырмы?..
Уйы ошо ергә еткәс, ул: “Алйот!..” – тип үҙ-үҙен ҡымтыны ла, сапсан баҫып, ауылға ҡарап китте. Фәйрүзә бит: “Сыҙармын, көтөрмөн”, – тине. Төштә әйтелһә ни, өҙөлөп өндәшкән һүҙе уның йөрәк тауышы ине лә баһа.
Ирназар урамға кермәне, анау саҡтағы һымаҡ, һырттан атланы. Ырҙын артындағы кәртә лә, ҡапҡа ла юҡ ине. Армияға китер яҙҙа тырышып-тырмашып һалған аҙбарҙың яртыһы ғына ҡалған, аласыҡ торған урында ярыҡ киле, сыбыҡ-сабыҡ бәйләме ята. Бының өҫтөнә, өйҙөң башы ла һалам менән ябылған. Ә бит Ирназар уны ҡырҡынсы йылдың көҙөндә таҡта менән көпләгәйне. Әллә яңылыш бүтән берәйһенең ихатаһына килеп индемме, тип икеләнеп торғанда уны:
– Кемде эҙләйһегеҙ, ағай? – тигән шишмә сылтырауындай саф тауыш һиҫкәндереп ебәрҙе.
Ун ике-ун өс йәшлек кенә ҡыҙ бала икән.
– Исламғоловтарҙы... – тип яуапланы ла Ирназар, таҡталары ҡубып, бәүелсәкләнеп торған болдорға барып ултырҙы, кәпәсен сисеп, ҡыҫҡа ғына сәсен һыйпаны.
Ә ҡыҙыҡай артыҡ ятһынманы ла. Күбәләктәй талпынып уның ҡаршыһына килеп баҫты.
– Айран эсәһегеҙме? Хәҙер алып сығам! – тип йылт итеп өйгә кереп китте.
Ирназар ҡымыҙҙай татлы айранды эскән арала теге остоҡай, киле өҫтөнә ултырып, ололарса яңағына таянған килеш, унан күҙен дә алманы.
– Кем ҡыҙы һин? – тине Ирназар уның теремеклегенән, ят кешенән оялмай-ҡурҡмай, алсаҡ өндәшеүенән кәйефе күтәрелеп. – Был Исламғоловтар өйөмө?
– Эйе, уларҙыҡы... беҙҙеке. Әсәйем ҡайтыр инде. Фермала һауынсы ул. Ә мин Зөлхизә.
– Ә өләсәйең? Ә Азамат?.. – тип икеләнеберәк һорашты ла Ирназар, ниҙер һиҙенеп, ҡыҙыҡайға текләберәк ҡараны. Ҡыйғас ҡашлы, уймаҡ иренле Зөлхизәнең төҫө үтә лә таныш кеүек ине. Йәнә, күҙҙәрен ҙур итеп асып, туп-тура ҡарауы, сәс толомон бер һүтеп, бер үреп тороуы – бәләкәй сағындағы Фәйрүзәнең үҙгенәһе!
– Ә өләсәйең? Ә Азамат? – тине Ирназар, ҡарлығып.
– Өләсәйем үлде шул ул... – Зөлхизә, ҡапыл бойоғоп, күҙен ергә төрттө. – Өс... юҡ, дүрт йыл була инде. Ә Азаматты белмәйем. Уларҙың өйө үрге оста бит.
– Азаматтың ата-әсәһе кемдәр һуң?
Ят кешенең ҡылығына, сәйер һорауҙарына ниңәлер күҙенә йәш эркелеүенә аптырап, ҡыҙыҡай ҡашын төйҙө.
– Кемдәр тип... Сабирйән ағай менән Фатима еңгә инде. Азаматтары бәләкәс әле, биш-алты йәштә генә...
Ирназар, тамағын ҡыҫып, үҙ алдына һөйләнгәндәй:
– Алай икән... Элек өйҙөң түбәһе таҡта ине... – тип ҡуйҙы.
Быға ла Зөлхизәнең яуабы әҙер:
– Әсәйем ул таҡталарҙы былтыр күрше Дауыт ағайға бирҙе. Бер тоҡ картуф менән ун ҡаҙаҡ тары ярмаһына... – Шулай тине лә Зөлхизә, һикереп тороп, асыҡ ҡапҡанан урамға йүгереп сыҡты. – Әсәй! – тип тәүҙә сәңгел тауыш менән ҡысҡырып ебәрҙе, унан болдорҙа ултырған кешегә ымлай-ымлай ҡабаланып ниҙер бышылдарға кереште.
Ирназар аяғүрә баҫты. Өҫтөнә иҫке генә зәңгәр халат кейгән, беләгенә күнәк элгән, һурыңҡы йөҙлө ҡатын Фәйрүзә ине. “Тыныслан, сабыр бул!” – тине Ирназар үҙенә, тамаҡ ҡырып ҡуйҙы, өҫ-башын һыпырғыланы.
Фәйрүзә ҡапҡа бағанаһына һөйәлде лә: “Уф, Хоҙайым...” – тип ергә сүгә башланы. Биҙрәһе шылтырап төшөп китте.
– Фәйрүзә, йәнем!.. – Ирназар ҡатыны янына атылып барып етте лә, уны ҡосаҡлап, ҡояшта янған, елдә ҡырҡылған битенән, күҙҙәренән үпте, бер туҡтауһыҙ: – Фәйрүзәм, Фәйрүзәкәйем... – тип ҡабатланы.
– Туҡта әле, ағай... – тине Зөлхизә, улар янына сүкәйеп. – Һин кемһең, ә? Илама инде, әйҙә, әсәйемде өйгә индерәйек...
Фәйрүзә үҙе лә иҫенә килгәйне инде. Күкрәгенән зарлы иңрәү атылып сыҡты. Башын Ирназарҙың яурынына һалып, тыйыла алмай үкһеп-үкһеп иланы бисара ҡатын. Бер ҡулы ғәйептән бар булған иренең яртылаш ағарған шырт сәсен, яңаҡтарын һыйпаны, икенсеһе Зөлхизәне ҡыҫып ҡосаҡланы.
– Ниңә был тиклем оҙаҡ көттөрҙөң? Ҡайҙарҙа аҙашып йөрөнөң? Эй, йәнекәйем... – тип һулҡылданы Фәйрүзә. – Ҡара әле, балаҡайым, атайың ҡайтты бит. Атайың бит был... Самауыр ҡуйып ебәр, асыҡҡандыр, һыуһағандыр...
Әсәһенең һүҙе бөтөр-бөтмәҫ, бала ырғып торҙо. Әйтерһең, ҡушһалар, был мәлдә ул утҡа керергә лә әҙер ине. “Атай... Атайым...” – тип ҡабатлап, татлы күҙ йәштәрен һөртөп, болдорҙан әллә йүгереп, әллә осоп ҡына менеп китте Зөлхизә.
– Ҡыҙым. Балам... – тип уны ҡарашы менән оҙатып ҡалды атаһы.
– Ҡәйнәм мәрхүмәнең юрауы юш килде, Ирназар, һин көткән Азамат урынына Зөлхизә тыуҙы. Шул бала булмаһа, нисек йәшәр инем... – Фәйрүзә, күҙ йәше аша йылмайҙы. – Йыуанысым да, ярҙамсым да ҡыҙыбыҙ инде, – тип һамаҡланы.
Әсәһенең ҡулына эш тейҙермәй, оса-ҡалҡа йөрөп, Зөлхизә табын әҙерләне. Шәшкеләргә сәй яһап ултыртҡас, оялыңҡырап ҡына атаһы янына баҫып, уны муйынынан ҡосаҡланы.
– Ҡырҡ өсөнсө йылда уҡ, “Исламғолов Ирназар хәбәрһеҙ юғалды” тигән ҡағыҙ килгәйне. Шунан бирле хатың булмағас, беҙ һине үлгәнгә һанағайныҡ инде. Ә Зөлхизә ышанманы, атайым ҡайта ул, тип ныҡышты. Бала – әүлиә, ти торғайны ҡәйнәм. Дөрөҫ икән. Үҙем дә бөгәсә төн төшөмдә Ҡасҡынтау түбәһенә мендем. Унда бөркөт оялаған, имеш. Йәнә оя янында һин баҫып тораһың...
– Ябыҡҡанһың... – тине Ирназар ҡарашы менән әле ҡатынын, әле ҡыҙын иркәләп.
– Ҡартайғанһың тиһәңсе. Эй, беҙҙең күргәндәр... – Фәйрүзә ҡайғылы төҫтә башын сайҡаны, ләкин шунда уҡ, тап элеккесә күҙенән нур бөркөп йылмайып, Ирназарҙың шырауланып бөткән ҡулын һыйпаны. – Йә, һөйлә инде, ниңә ошо хәтлем ҡайтмай торҙоң? Хат та яҙманың...
– Аҙаҡ, аҙаҡ, – тине Ирназар. – Тәүҙә һеҙҙе күреп күҙҙәрем туйһын. – Үҙ алдына иһә: “Хаттарҙы күңелемдән генә яҙҙым шул мин, ә ебәрә алманым”, – тип уйланы.
Иҫән-аман ҡайтыуына һаман ышаныр-ышанмаҫ ине ул. Ә Фәйрүзәнең төшөндә бөркөт күреүен яҡшыға, именлеккә юраны.
Алда үҙҙәрен тағы ниҙәр көтөүен дә, тормош даръяһының ниндәй хәтәр шаршыларын кисергә тура киләсәген дә белмәй ине әле ир менән ҡатын. Был сәғәттәрҙә уларҙан бәхетле кеше юҡ ине...

1994. Мәскәү.