Шағирҙар улар пәйғәмбәрҙәр затынан...

***

Мәңгелек менән һин дә мин һөйләшкән кешеләр була. Юҡ, улар ҙа ҡәҙимге тормош менән йәшәй, көндәлек хәстәрҙәрҙе хәл итә. Тик улар барыбер башҡасараҡ фекерләй, башҡасараҡ уй йөрөтә. Ҡараштары, фекерҙәре икенсе, нисектер төплө һәм дә ышаныслы. Шаршауҙы тартып ҡарамайса ла улар иртәгәне күрә. Юҡ, кирәмәтлек түгел был, уларҙағы йыйылған зиһен, бирелгән рух шулай барыр юлды күрһәтә. Бында Хоҙай шауҡымы бар кеүек, нисек кенә булмаһын, улар үҙ артынан халыҡты, айырым дәүерҙе эйәртеп алып китер ҡеүәткә эйә.

Эйе, айырым һүҙ, айырым бер батырлыҡ, йә айырым бер әҫәр тотош дәүерҙе кәүҙәләндерергә, символына әүерелергә мөмкин. Батырлыҡ ҡылыусылар ҙа етерлек, һушты алырлыҡ ваҡиғалар ҙа бар, уҡып зиһен туплар әҫәр ҙә күп. Ләкин ҡырмыҫҡа кеүек ең һыҙғанып көндәлек эш менән янып, өй, ғәм, ил хәсрәтен йөрәге аша үткәреп йәшәүселәр күпме? Халҡыбыҙҙың, дәүер-замандарыбыҙҙың һүнмәҫ һәм ҡабатланмаҫ моңон да, тетрәнеү-һыҙланыуын да, сикһеҙ ғорурлығын да аҡ ҡағыҙға, тарих биттәренә төшөрөүселәр әҙме? Мәңгелек менән мәлде айыра белгән, һәм шул уҡ ваҡытта уларҙың асылын, мәғәнәһен үҙ күңеле аша үткәреп, заман, ваҡыт бизмәненә һалып үлсәй алғандар ҙа бар беҙҙең арала.

Тик шундай илаһи заттар араһында айырым ынйылар ғына үҙ халҡы, үҙ заманаһында үҙ мөхитен тыуҙырып, айырым дәүер хасил итә. Салауаттар, Зәки, Бабич, Мортазалар шундай заттарҙан. Дәүер кешеләре! Мостай шулай ине. Рәми үҙе иҫән сағында ундай уҡ бейеклеккә артыла алмаһа ла, үлеменән һуң һүнмәҫ рух мөхите тыуҙырып, ғәҙел һәм ҡабатланмаҫ һүҙҙең мәңгелек икәнен иҫбатлай алды. Уларҙан һуң Бикбай мәңгелектең ҡәләмен үҙ ҡулына алып, халыҡ аңында, башҡорт рухиәтендә, милләт моңонда үҙ мөхитен, дәүерен булдырҙы.

Халыҡ ана шул дәүер-заттары менән бәхетле лә, ғүмерле лә. Эйе, ғүмерле лә, ул исемдәр йәшәһә, халыҡ та үлемһеҙ.

Күңелгә тулҡын булып бәрелеп, үҙенән-үҙе Бикбайҙың Рәмигә арнап яҙылған шиғырынан таныш юлдар иҫкә төшә:

Был донъяның иркә улы булып

Йәшәүҙәр юҡ беҙгә кинәнеп.

Һиндә – Салауаттың яралары,

Миндә – һыҙланыуы Кинйәнең...

...Ете-ятҡа төшкән йот-ҡайғыға

Күҙебеҙҙән сыға йәш бәреп.

Ҡатын ҡосағында йәшәмәнек,

Халыҡ ҡосағында йәшәнек.

***

Күптәрҙең бөйөк шәхестәрҙе күреп һөйләшеп ултырғыһы, бер ҙә булмаһа, автограф булһа ла алыу теләге була торғандыр. Минең дә күп атаҡлы кешеләрҙе күргем килә торғайны. Бәләкәй саҡта хоккейға мөкиббән инем, ҡапҡала һәйбәт торҙом, Третьяк тип йөрөттөләр. Данлыҡлы тренер Тихоновты, Третьякты күрергә яҙһа ине, тип уйлай торғайным. Күреү генә түгел, улар менән фотоға ла төшөргә яҙҙы.

Гагарин, Высоцкий, яҡташым Жәлил Кейекбаевтар менән бер ун минут ҡына булһа ла һөйләшеп ултырһаң ине, тигән теләк, мәңге тормошҡа ашмаҫын белһәм дә, нисектер күңелдә һаман да һүрелмәй. Рәми Ғарипов интернатташым нишләп беҙҙең дәүергәсә йәшәмәне икән, тигән үкенес тә – ғүмерлектер. Шөкөр тим, милләтебеҙ ғорурлығы Мостай Кәрим менән күрешеү генә түгел, өй-фатирында үҙенең ҡулынан сәй эсергә яҙҙы. Заманабыҙҙың ысын мәғәнәһендә халыҡ шағиры булған Рауил Бикбаев менән аралашып, юлда йөрөү бәхете лә тейҙе. Өйөндә булып, тормош иптәше Фәриҙә апай бешергән телең йоторлоҡ ғөбәҙиә тәмләү шатлығын да кисерҙем. Илаһи күп кешеләр менән аралашып йәшәргә, уларҙың замандаштары булып юл үтергә яҙған тим, һөйөнөп тә, ғорурланып та.

***

Баш ҡалаға юлы төшкән, Стәрлелә уҡып йөрөгән студент Азамат Юлдашбаев Өфө урамы буйлап, уйға сумып китеп барған шағирҙы – Рауил Бикбаевты, күреп ҡала ла артынан эйәрә. Баҙнат итеп һүҙ ҡушыу ҡайҙа, белә ул, шағирҙың илаһи нурҙы тотҡан мәле, “ул да ғаләм” сағы. Оҙаҡ бара шулай. Һуңынан үҙемде пәйғәмбәр артынан эйәреп барған кеүек хис иттем, күңелемдә яҡтылыҡҡа, илаһилыҡҡа инаныс артты, тип иҫкә алыр ине хәҙер республикала күренекле шәхестәрҙең береһе булған Азамат. Эйе, ысын шағир пәйғәмбәрҙәр затынан шул, кеше менән бергә дәүерҙе, замананы эйәртә ала ундайҙар.

Яҙмыш ҡыҙыҡ: баҙнатһыҙ Азамат һуңынан Яҙыусылар союзында Бикбайҙың урынбаҫары булды, артабан рәйес урынында уны алыштырҙы.

Мин дә шағирҙы студент сағымда осраттым. Ғиниәт ағайым ҡулдан яҙылған фәнни мәҡәләһен Рауил Бикбаевҡа алып барыуҙы һораны. Шағир ул осорҙа иң күркәм һәм затлы урын булған “Башҡортостан” сауҙа үҙәге янында йәшәй ине. Иң иҫтә ҡалғаны шул: Бикбай мине, ғүмерҙә күрмәгән ябай студентты, көтөп алған иң ҙур ҡунағы кеүек ҡаршы алды. Ихлас йылмайыуы, түргә саҡырыуы шундай тойғо ҡалдырғандыр. Шиғыр яҙаһыңмы, тип һорағаны хәтерҙә. Яҙам, тинем. Ул саҡта ауыҙ тултырып улай әйтерҙәй ижадҡа мөкиббән тотонған да юҡ ине. Шағир янында шағир булғым килдеме, сәйе-ер. Шағир фатирынан ҡанатланып сыҡтым.

Был ваҡиғаға сирек быуат ғүмер үтеп, халыҡ шағирының ике томлыҡ “Көндәлектәр”ен ҡулға алып, унда: “19.04.89. Кисә студент егет Ғиниәт Ҡунафиндың ике мәҡәләһен килтереп китте. Беренсе курста уҡый, шиғыр яҙыша икән. Ғиниәттең ике туған ҡустыһы – Мөнир Ҡунафин” тигән юлдарҙы күреп шаҡ ҡаттым. Бәләкәй генә бер үҫмергә, йолҡош ҡына бер курьерға ла шул тиклем иғтибар бирһенсе әле. Шағир өсөн, тимәк, тормошта ваҡ ваҡиғалар юҡ. Һәр мәл, һәр ваҡиға, шағир йөрәгендә яҙылып барып, дәүер тыуҙыра торғандыр.