Фронтовик әҙиптәр Яныбай Хамматов

Ижады алтын уның

Яныбай Хаммат улы Хамматов 1925 йылдың 16 ғинуарында Белорет районының Исмаҡай ауылында ярлы крәҫтиән ғаилә­һендә тыуған. Уға биш йәш тулыуға әсәһе Сәрбиямал вафат була. Тәүге ауырлыҡтарҙы Яныбай ошо йылдарҙан башлап күрә. Башланғыс белемде Ис­маҡайҙа ала, уҡыуын Инйәр ауыл мәктәбендә дауам итер өсөн бик күп михнәттәр, ҡар­шылыҡтар кисерергә тура килә. Инйәрҙә уҡығанда йәйге каникул ваҡыттарында алтын йыуыу приискыларында эшләй. Ошон­да тәүге шиғырҙарын яҙа, ста­рателдәр тормошо менән таныша. Инйәр мәктәбен тамамлап, тыуған ауылында эш баш­лай. Әммә илгә ҡаршы немец фашистары һуғыш башлай, һәм 17 йәшлек Яныбай хеҙмәткә алына.
Яуҙан ул 1946 йылда әйләнеп ҡайта, төрлө урында эшләй. ВЛКСМ-дың Белорет ҡала комитетында беренсе секретарь, “Башзолото” тресының сәйәси бүлек начальнигы урынбаҫары, КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты инструкторы, Әбйәлил район Советының баш­ҡарма комитеты рәйесе, БАССР Эске эштәр министрлығының ойоштороу бүлеге начальнигы... Ҡайҙа ғына эшләһә лә, ул үҙенә ышанып тапшырылған эште ҙур яуаплылыҡ менән башҡара.
Я. Хамматов әҙәбиәткә, яҙыу эшенә ныҡлап тотонорға форсатты һуңғараҡ таба. Тәүге хикәйәләре һәм мәҡәләләре башҡорт старателдәре тормошона арналған. Тарихи әҫәрҙәр яҙыусы булараҡ киң та­нылыу ала Яныбай Хаммат улы. Ул – егермеләгән роман авторы. «Бөртөкләп йыйыла ал­тын» пенталогияһы ХХ быуат башынан 1980 йылдарға тиклем Башҡортостанда алтын сыға­рыуҙы сағылдыра. Яҙыусы тарихи тема өҫтөндә ентекле эш­ләй. Ике ҡалын китаптан торған «Төньяҡ амурҙары» роман-дилогияһы ХIХ быуатта Башҡортостанда барған хәл­дәрҙе Рәсәй тормошона бәйлә­үе, башҡорт полктарының 1812-1814 йылдарҙағы Ватан һуғышында ҡатнашыуын күп яҡлы һүрәтләүе һәм ата-баба­быҙҙың француздарға ҡаршы һуғышта күрһәткән батырлыҡ­тарын күрһәтеүе менән әһәмиәтле. “Башҡорттар китте һуғышҡа…” романы иһә 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы үткән данлы, шанлы юлды тасуирлаусы эпик әҫәр булараҡ билдәле. “Тыуған көн” романы ла ҡаһарман яҡта­шы­быҙ Миң­леғәле Ғөбәйҙуллин­дың биогра­фияһына таянып яҙыл­ған.

Фото: present5.com