– Йәнғәле! – Айнур, үҙенең бала сағындағы ҡушаматын ишетеүенә ышанмай, туҡтап ҡалды.
Егет артына боролдо ла, үҙ күҙенә үҙе ышанмай, ҡатып ҡалды. Ҡаршыһында Вадим тора ине.
– Нисек танымаҫҡа?! Оноторлоҡмо ни? – тип Айнур уҡтай атылып бала саҡ дуҫын ҡосаҡлап алды. Арҡаларын ҡағышып оҙаҡ тора алманылар, тағы берәүҙе танып ҡалды.
– Йәмил! Йәмил бит был, түбән ос Йәмил!
Ситтән ҡарағанда былар йә ағалы-ҡустылылар, йә әрменән ҡайтҡан берәүҙе осратҡандар тиергә булыр ине.
– Хәлдәр нисек? Һөйләгеҙ, һөйлә! – Айнурҙың тауышы ҡалтырап ук китте.
– Беҙ ни яйлап, – тип һүҙгә оҫта Вадим эләктерә һалып та алды. – Эшләп йөрөйбөҙ. Ауылда эш юҡ бит, ҡалала ҡара эш булһа ла, аҡсаһы бар.
– Эй, беҙгә ни, өйрәнелгән. Бәләкәйҙән эшләп үҫкән кешеләрбеҙ, – Йәмил дә һүҙгә ҡушылды.
– Бына һин шәп кейенгәнһең... Күн салбар, аҡ күлдәк, ялтырап торған туфлиҙарыңа ҡарағанда элекке Айнур тип әйтерлек тә түгел, – тигән Вадим әллә үҙҙәренең саңға батҡан өҫ-башынан уңайһыҙланды, әллә көнләшеп үк ҡуйҙы.
– Сепрәк нимә ул! Дуҫлыҡ менән һаулыҡ булһын, – тип ысын күңелдән әйткән һүҙҙәренә Йәнғәлин үҙе үк аптырап китте. – Күптән бындай һүҙҙәр һөйләгәнем юҡ ине. Әйҙәгеҙ, булмаһа, һыйлайым үҙегеҙҙе, осрашыу хөрмәтенә.
– О, ризабыҙ, әлбиттә, – кеше һығырға әҙер торған Вадим тиҙ үк ризалашты.
– Ә, эш? Бөтөрөргә кәрәк бит, – тип Йәмил ҡаршы килде.
– Бүре түгел, ҡасмаҫ. – Вадим, үҙе әйтмешләй, «халяваны» ҡулдан ысҡындырырға теләмәне.
Эргәләге кафеға инеп барғанда егеттәрҙе әзмәүерҙәй ир ҡыуып етте. Айнур туҡтап ҡалды.
Батя, это мои друзья, – тине ул олпатырағына. Тегенең күҙе дүрт булды. Егеттәргә мыҫҡыллы ҡараш ташланы ла:
– Все друзья, когда деньги есть! – тине.
Вадим менән Йәмил нимәлер аңлап өлгөргәнсе, Айнурҙы сит ил машинаһына ултыртып, алып та киттеләр. Ҡолаҡтарында «друзья», «батя» тигән һүҙҙәр генә яңғырап ҡалды.
Машина ҡала ситендәге ике ҡатлы йорт эргәһенә килеп туҡтаны.
– Минең һине күргем килмәй! – тип егет ишеген шап итеп ябып, төшөп китте. Эргәләге йылға буйына, ҡайындар араһына инеп юғалды. Ошо йәшенә етеп илап ултырырмын тип, күҙ алдына ла килтермәй ине. Айнур йәштәренә ирек бирҙе.
Һуңғы тапҡыр шулай илауы иҫенә төшөп ҡалтырап китте...
– Уян, уян, тием! Тор! – тип елтерәтеүҙәренә уянып китте малай. – Тиҙерәк! Уян! Кейен!
Йоҡо аралаш Йәмилдең атаһын саҡ таныны ул.
– Әсәйең ҡайҙа? Һыу баҫа, кейен, – тип кейемдәрен тотторҙо. Бер ни аңламаған Айнур буйһондо. Тиҙ-тиҙ кейенде лә Факил ағайҙың артынан эйәрҙе. Тышта «Беларусь» арбаһына тейәлгән кешеләр, балалар илауы, шау-шыу, тубыҡтан һыу көтә ине. Тау битендә төшөрөп ҡалдырҙылар. Кемдәрҙер ут яғып шуның тирәләй ултырған, кемдәрҙер алдан әҙерләп ҡуйылған будка тирәһендә урала. Малай ситтәрәк торған яңғыҙ ҡайын төбөнә барып ултырҙы. Таң беленеп килгәндә уянып китте лә, хайран ҡалды.
Үрҙә өйҙәрҙең ҡыйығы ғына күренә, түбәндә ҡайһылары бөтөнләй юҡ һымаҡ ине. Ауылдың уртаһынан ҙур-ҙур боҙҙар аға. Малай ҡото осоп улай барҙы, былай барҙы. Ҡапыл кемдер яурынынан тотоп алғайны, тертләп ситкә һикерҙе. Факил ағай икән. Таныш кешене күргәс, Айнур үкһеп илап ебәрҙе.
– Әсәй, әсәйем юҡ. Ҡайҙа икән. Ағып киткәндер инде, батҡандыр инде...
– Йә, илама һин, егеттәр иламай. Хәҙер шулай итәбеҙ, мин был яҡты ҡарайым, ә һин теге яҡты. Ана, юл ситендәге будкала осрашабыҙ. Иптәшкә Йәмилде ал.
«Эх, Йәмилдең атаһы кеүек атайым булһын да, әсәйемде ҡотҡарһын ине», тип уйланы малай халыҡ баҙарҙағы кеүек мыжғып торған тау битенән әсәһен эҙләгәндә. Тапманылар... Әллә ысынлап батҡан, әллә утрау кеүек бүленеп ҡалған өйҙәрҙең береһендә ине ул.
Боҙҙар... Бер туҡтамай аҡҡан бейек-бейек боҙҙар. Шуларға ҡарап Айнур уйға батҡан. «Йәмил океанда ла шундай боҙҙар ағып йөрөй, ти. Караптарға төкөп, юҡ, киреһенсә, улар боҙҙарға төкөп, һыу төбөнә китә, ти».
– Йәмил, әллә ошо боҙҙар океандан килде микән?
– Дәрестә нимә тыңлайһың? – тип көлә теге. – Шишмәләр йылғаға, йылғалар диңгеҙгә ҡоя.
Дәрес ҡайғыһымы инде. Мәктәпкә тамаҡ ялғарға, йылынырға ғына бара ул. Әсәһе айныҡ булғанда ғына әҙерәк китап тотоштора. Бына кисә лә, баш төҙәтергә тип сығып киткәйне, ҡайтманы, унан һыу баҫты.
– Әйҙә, әсәйем сәй эсергә саҡыра, – тип Йәмил еңенән тартты.
Ҙур биҙрә менән сәй ҡайната Гөлниса апай. Алдан уҡ әҙерләп ҡуйғайны аҙыҡты. Иҙел буйы халҡы шул инде, яҙ булһа, ул-был нәмәһен өҫкә күтәреп, документ-фәләнен әҙер ҡуйып, ҡапыл тотоп сығырлыҡ әйберҙәрен бер ергәрәк һалып ҡуя.
– Икмәкте телемләп кенә бирәм инде, донъя хәлен белеп булмай, ҡасан һыу ҡайтыр...
– Миңә лә сәй яһа әле, – тип Факил ағай килеп ултырҙы. – Әсәйең табылды, малай. Мөнирә әбейҙәрҙә, ти. Мансур ағай килеп киткәйне, шулай, ти. Унда урын юҡ икән, так что, беҙҙең менән тор инде.
Икенсе көндө һыу кәмей башланы. Ҡайҙалыр түбәндә тығылған боҙҙо шартлатҡандар, тигән хәбәр таралды. Өйҙәр күренә башланы. Тик йонсоған халыҡтың хәлен хөртәйтеп, тағы ямғыр быҫҡаҡланы.
– Самолет, вертолет! – тип малайҙар ҡысҡырышҡан тауыш ишетелде.
Ысынлап та, күп тә үтмәй, тау артынан вертолет килеп сыҡты ла, асығыраҡ ергә килеп тә төштө. Ҙур тоҡ һымаҡ нәмә һелтәнеләр. Ап-аҡ икмәктәр ергә һибелде...
– Иҙел башында быуа йырылған икән, ҡайһы бер ауылдарҙа хатта өйҙәр ағып киткән. Ярай, беҙ түбәндәрәк йәшәйбеҙ, – тип ишеткәндәрен һөйләне кемдер.
Бындай ылауҙар ул йәйҙә килеп кенә торҙо, йә кейем-һалым, йә аяҡ кейеме, консервалар. Айнурҙың өҫтө бөтәйеп, тамағы туйып ҡалды. Күршеһе Вадим менән дуҫлашып алғайны, үҙен тамам бәхетле тоя башланы. Юҡ-юҡта уларға инеп тамаҡ ялғай. Әсәһе генә һаман шешәне яҡын күрҙе. Аҙаҡ СССР бөткәс, эш хаҡы түләнмәй башлағас, хәлдәре тағы ла мөшкөлләнде.
Бына Айнур кәрт уйнарға өйрәнеп алды. Оҫтарҙы... Еңеүсегә тип ауыл малайҙары өйҙәренән икмәк, ҡыяр сәлдерә башланы. Айнур шулай, уйында еңеп, тамағын туйҙырҙы. Бер көндө малайҙарҙың башын ата- сәләре ялтыратып, таҡырайтып ебәрҙе, бөтәһе шулай йөрөй, көлөр өсөн сәбәп булды. Бер Айнур ғына етек сәсле ҡалды. Вадим:
– Айнур, ни өсөн сәсемде алдырғанымды беләһеңме? – тип һорағайны бер осрашҡанда, Айнур:
– Мин башыңа сиртһен өсөн, – тип тегегә сиртте лә ебәрҙе.
– Бетләгән өсөн! Һинән бет йоҡторғанмын, моғайын, кәрт һуҡҡанда. Баштарҙы терәшеп түңәрәктә ултырабыҙ бит.
– Нимә? Нимә тиһең? – Айнур йоҙроғон төйөп малайға ташланмаҡсы булғайны, кемдер елкәһенән эләктереп алды. Вадимдың атаһы икән.
– Мунса инмәгәс, бетләй инде. Һабындың нимә икә-нен дә белмәйҙер әле, – тип әллә йәлләнеләр, әллә көйҙөләр күршеләре, сәсен алдырып, мунса төшөрөп сығарҙылар.
Илде Рәсәй тип үҙгәртеүҙәренә ике йыл тигәндә, тағы һыу күтәрелде. Ҡаза ул тиклем ныҡ булмаһа ла, халыҡ ярҙам көттө. Ләкин был юлы иҫкә алыусы ла юҡ ине.
Бер нисә йылдан һуң Айнурҙы атаһы килеп алды. Ул ваҡытта Айнур-Йәнғәле туғы- ҙынсыны бөткәйне. Айрат Сәфәрғәлиевич тип әйтеүҙәрен ярата ул, улын артабан уҡытып торманы, алыпһатарлык серҙәренә төшөндөрҙө.
Ошо көнгәсә такса, бизнес тип кенә йәшәп ятыуҙары.
... «Мин һине кеше иттем, миңә ҡаршылашырға хаҡың юҡ!» – тип ҡасан, ҡайҙан килеп торған атаһы. Айнур тертләп ҡуйҙы.
– Кеше? Кеше тиһеңме? Һин минән аҡса йыйыусы машина эшләнең. Кеше ниндәй була, беләһеңме? Мин ас-яланғас булғанда һин ҡайҙа булдың? Бер ваҡыт әсәйем әлеге лә баяғы байрам иткән сағында мин бурлыҡҡа төштөм. Көндөҙ Йәмилдең ҡуҙғалаҡ ашап йөрөгәнен күргәйнем. Йоҡларға ятҡас, үҙемдең шул тиклем ас икәнемде аңланым. Киттем түбәнгә. Баҡсаға төштөм, күлдәгемде сисеп, шунда ҡуҙғалаҡ тултыра башланым. Йөрәгем тибешен бөтә донъя ишетә төҫлө. Үҙем ҡалтырайым, үҙем услап үлән йолҡам. Килеп ингән еремдән сыға алманым, хәлем етмәгәндер инде. Баҡсаның ишеген асҡайным ғына, берәү беләгемдән тотоп алды. Ҡурҡышымданмы, әллә аслыҡтанмы быуындарым йомшарып, ҡолап киттем.
– Асыҡтыңмы? – ти ирҙәр тауышы, Факил ағай бит, тип уйлайым.
Мине соланға индерҙе лә, өйҙөң ишеген асып:
– Гөлниса, сәй ҡуй, ҡунаҡ бар, – тине. Өйҙә ут тоҡандырҙылар.
– Ут бар, көҙ көнө счетчикты емереп алғандарында аҙна буйы утһыҙ ултырғайныҡ. Ут булһа рәхәт, сәй ҙә тиҙ ҡайнай, хәҙер инәң плитәлә аш йылытыр.
Мин ер тишегенә инерҙәй булдым. «Малайҙар менән мин ҡутарғайным бит. Белмәйҙер мин булыуымды», – тип уйлап өлгөрҙөм.
«Һин малай, башҡа ток менән шаярма, йәме. Үлтергәнсе һуғып ҡуйыр», – тине.
Һин булһаң, үҙең үлтерер инең, «батя». Кеше, ысын кеше Факил ағай һымаҡ була ул, минеңсә.